Mustafa Kemal Atatürk'ün Çanakkale savaşları sırasında çıkarma yapan düşman kuvvetlerini durdurmak adına harp sahasında izlediği ilk rota, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı tarafından ziyaret rotası olarak düzenlendi. “Mustafa Kemal Yolu” adı verilen rota, 17 kilometrelik güzergahı ile artık, dünyanın en büyük açık hava müzesi olma yolunda ilerleyen Çanakkale Tarihi Alanı’nın yeni ziyaret noktalarından biri.

Mustafa Kemal ATATÜRK’ün 25 Nisan 1915 tarihinde Çanakkale Bigalı Köyü’ne gelip kurmuş olduğu karargah ile harp sahasında izlediği rotayı deneyimleme fırsatını ziyaretçiye sunan proje, Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’ün Çanakkale Savaşlarındaki rolünü anlatarak, Kara Muharebelerinin önemine dikkat çekiyor. Aynı zamanda projede savunma hatları ve mevzilerin önemi savaşın tarafları açısından karşılaştırmalar yapılarak ortaya koyuluyor.
“Çanakkale Muharebelerinin Dönüm Noktalarından Biri”
25 Şubat 1915 tarihinde Çanakkale’ye (Eceabat) gelen 19. Tümen ve komutanı Kurmay Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk), 19 Nisan 1915 tarihinde 5. Ordu ihtiyatı olarak Bigalı Köyü girişinde bulan yel değirmenine gelmiştir. Çanakkale Kara Muharebelerinin başladığı 25 Nisan 1915 sabahının ilk saatlerinde değirmende çadırlı ordugahında bulunmaktadır. Tümen Kurmay Başkanı İzzettin Bey’in (Çalışlar) ifadesiyle değirmen düzlüğünde kurulu karargahından inisiyatif alarak saat 08.00’a doğru harekete geçmiştir. Bu hareket, arazinin kritik hakim noktalarının (Conkbayırı – Kocaçimen Tepe hattı) Anzak kuvvetleri tarafından ele geçirilmesini engellediği için Çanakkale Muharebelerinin dönüm noktalarından biri olmuştur.
“Kazandığımız An Bu Andır”
Mustafa Kemal Yol’nun başlangıç noktası olan yel değirmeninden sonra köy içinden geçerek, Atatürk’ün de kullandığı bilinen hamama uğradıktan sonra kuzey yönünde devam eden yolda bulunan 57. Alay Çadırlı Ordugâh Mevkiinden geçerek Kanlıkuyu bölgesinin tam karşısından batıya döndükten sonra isimsiz dereden devam ederek bir kilometre batıdaki Tilkilik Sırtı’na çıkıp Matik Deresi’ne ulaşılmaktadır. Yolun devamında Yb. Mustafa Kemal (Atatürk) ve beraberindekilerin 25 Nisan 1915 sabahı saat 10.00’a doğru ulaştıkları Kurt Geçidi Mevki’nden sonra 25 Nisan sabahı Yb. Mustafa Kemal (Atatürk), “cephaneniz yoksa süngünüz var” diyerek bu askerlere süngü taktırıp yere yatırdığı ve bu hali gören düşmanın da yere yatması üzerine “Kazandığımız an bu andır” dediği Conkbayırı’na ulaşılır. Buradan Kemal Dere’ye bulunan ve Çanakkale Muharebelerinde Binbaşı olarak görev yapan Haydar Mehmet [ALGANER]’in Kemal Dere içerisinde bulunan karargâhı tasvir ettiği mevkiye ulaşıldıktan sonra Düz Tepe’ye geçilir. Alganer’in 17 Haziran 1915’te 19. Tümen ziyareti esnasında günlüğünde “ Öyle karışık yollar ki yalnız başına içinden çıkmak mümkün değil. Adeta insana yer altında başka bir dünya hissi veriyor. Mermiler tepemizden kestane fişeği gibi patlayarak geçiyor. İki taraf topçusu bir aralık kızıştı. Askerlerin bazısı gözetlemede, geri kalanları istirahatta yatmış uyuyor. Birkaç kişi bir arada konuşuyor ve bir diğeri namaz kılıyor. Diğerleri Kur’an-ı Kerim okuyorlar. Bir âlem ki hem savaş, hem sakinlik, hem heyecan, hem dünya, hem ahiret… İki fotoğraf çektim” diye anlattığı Kılıçbayır’a (9. Siper) ulaşılır. Yolun devamında ise ziyaretçilerimiz, 180 Rakımlı Tepe’de bulunan 19. Tümen Karargâhı’ndan (İkinci Kemalyeri) sonra 57. Alay İntikal Mahali, Kemalyeri, Kocadere’ye uğradıktan sonra Bigalı Köyü’nde bulunan Değirmene tekrar ulaşarak 17 km olan yolu tamamlamış olacaklardır.